نحوه‌ی صحیح شستن دست‌ها به همراه نکات مهم

کووید-۱۹ یک بیماری تنفسی ویروسی است که غالبا از طریق قطرات معلق ناشی از سرفه و عطسه بین افراد منتقل می‌شود. اگر مسیر عطسه یا سرفه خود را با استفاده از یک دستمال نپوشانده و دستمال را دور نیندازید، ویروس کرونا می‌تواند روی سطوح نزدیک شما بنشیند. اگر شخص دیگری آن سطح آلوده را لمس کند، ویروس می‌تواند به دست و نهایتا بدن آن فرد منتقل شود. اگر ویروس روی دستان شما قرار گرفته باشد، ممکن است با لمس چشمان، دهان یا بینی خود را آلوده کنید. گرچه ممکن است تصور کنید که صورت خود را زیاد لمس نمی‌کنید، اما تعداد دفعاتی که به صورت خود دست می‌زنید بسیار بیش از آن‌چیزی است که گمان می‌کنید. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ نشان داد که افراد به طور متوسط در هر ساعت ۲۳ بار صورت خود را لمس می‌کنند. اگرچه شستن دست ها در جلوگیری از ابتلای خود فرد به ویروس کرونا مفید است، اما دلیل اصلی توصیه کارشناسان بهداشتی این نیست. همه چیز در مورد جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری است. وقتی نوبت به جلوگیری از شیوع عفونتی جدی می‌رسد، مردم در شکستن چرخه انتقال نقشی اساسی ایفا می‌کنند. پس با هوم پلاس همراه باشید تا با یکی از اصلی‌ترین روش‌های پیشگیری از بیماری بیشتر آشنا شوید.

اصول اولیه شستشوی دست‌ها

• استفاده از آب تمیز و روان از اهمیت بسیاری برخوردار است. هرگز دستان خود را با غوطه‌ور کردن در یک لگن یا کاسه آب ساکن نشویید. آب ساکن می‌تواند حاوی میکروب‌هایی باشد که در آنجا به زندگی خود ادامه می‌دهند. تا زمانی که آب جاری در دسترس‌تان قرار دارد، شستن دست ها با صابون بهترین روش خلاص شدن از ویروس و باکتری به‌شمار می‌رود.
• پس از شستن دست‌ها، از دست زدن به دستگیره درب‌ها، دستگیره سیفون توالت و شیر آب خودداری کنید. سعی کنید از دستمال کاغذی، آستین لباس، روسری یا دستکش برای محافظت از دست و انگشتان در برابر میکروب‌ها استفاده کنید.
• مواد ضدعفونی‌ کننده دست را در اطراف کودکان خردسال بدون مراقبت رها نکنید. نوشیدن این مواد می‌تواند مرگ‌آور باشد.

آیا می‌توانم دستانم را به دفعات زیاد بشویم؟

شستشوی بیش از حد می‌تواند به راحتی پوست دستان شما را خشک کند. بنابراین ضروری است علاوه بر شستشوی منظم، حتما دستان خود را مرطوب نگه دارید. اگر پوست شما خشک یا دارای ترک باشد، مواد ضدعفونی کننده صابونی و الکلی به خوبی روی پوست کار نمی‌کنند. همچنین، هنگامی که پوست شکسه یا لایه لایه شده باشد، استفاده از مواد ضدعفونی کننده اذیت کننده خواهد بود و علاقه افراد به شستشوی منظم دستان به قصد جلوگیری از انتقال ویروس کاهش می‌یابد.

بهترین زمان برای شستن دست‌ ها

شستن دست در طول روز مهم است، اما در زمان همه‌گیری بیماری از اهمیت بیشتری نیز برخوردار می‌شود. همواره به‌یاد داشته باشید که در شرایط زیر دستان خود را بشویید:

• پس از بازگشت از مکان‌های عمومی (فروشگاه مواد غذایی، محل کار، مدرسه، کنسرت، فعالیت ورزشی، بیمارستان، خانه سالمندان و ...)
• قبل از ترک حمام؛ چه در خانه و چه در حمام‌های عمومی
• پس از دست دادن در فصل آنفولانزا و شیوع ویروس
• قبل ، حین و بعد از تهیه غذا، به‌ویژه غذای خام
• قبل از خوردن غذا
• قبل و بعد از مراقبت از شخصی در خانه که با علائم استفراغ یا اسهال بیمار است
• قبل و بعد از رسیدگی به بریدگی یا زخم
• پس از تعویض پوشک یا تمیز کردن کودکی که از توالت استفاده کرده است
• بعد از آبریزش بینی، سرفه یا عطسه
• پس از لمس یک حیوان، خوراک دام، یا فضولات حیوانی
• پس از دست زدن به حیوانات خانگی یا غذای حیوانات خانگی
• پس از دست زدن به زباله
• پس از پوشیدن کفش
• پس از استفاده از رایانه‌های عمومی، لمس میزها و پیشخوان‌های عمومی، پول نقد و سکه، تلفن افراد دیگر و غیره

نحوه شستن دست ها

شستن دست ها شامل ۵ مرحله ساده می‌شود:

• خیس کردن: هر دو دست خود را زیر آب تمیز و روان قرار دهید.
• صابون زدن: مقدار سخاوتمندانه‌ای صابون را به داخل، پست دست و همچنین نوک انگشتان خود بمالید. دستان خود را به مدت حداقل ۲۰ ثانیه بشویید و فراموش نکنید که زیر جواهرات و ناخن‌ها نیز شسته شود. نوک انگشتان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا افراد معمولا انگشتان خود را روی صورت، بینی و چشم‌ها خود قرار می‌دهند و به این ترتیب ویروس گسترش می‌یابد.
• مالش دادن: هر دو دست را به هم بمالید و نوک انگشتان را به دور هر دو دست حرکت دهید. نیازی به استفاده از برس یا حرکات خشن برای شستشوی موثرتر ندارید.
• آبکشی: هر دو دست خود را به زیر آب روان برگردانده و باملایمت صابون را از روی دستان خود پاک کنید.
• خشک کردن: دستان خود را کاملا خشک کنید. استفاده از دستمال کاغذی برای جلوگیری از باقی گذاشتن ویروس روی حوله توصیه می‌شود. خشک‌کن‌های دمنده که معمولا در سرویس‌های بهداشتی عمومی یافت می‌شوند نیز معمولا موثر هستند.

مواد مناسب برای شستن دست ها

انتخاب ضدعفونی کننده دست

اگر به صابون دسترسی ندارید، سازمان بهداشت جهانی استفاده از ضدعفونی‌ کننده‌های مبتنی بر الکل را برای ازبین بردن ویروس کرونا توصیه می‌کند. ضدعفونی کننده دست شما ممکن است حاوی اتانول، ایزوپروپانول، پروپانول چندگانه یا ترکیبی از این سه نوع الکل باشد. همه‌ی این الکل‌ها در برابر ویروس‌های پیچیده در چربی، مانند ویروس کرونا، موثر هستند. تصور می‌شود ضدعفونی کننده‌های دست الکلی با جلوگیری از عملکرد طبیعی پروتئین‌های میکروب‌ها -از جمله باکتری‌ها و برخی ویروس‌ها‌- کار می‌کنند. ضد‌عفونی کننده‌های دست با مقادیر زیاد الکل نیز ممکن است در پوسته چربی اطراف ویروس کرونا تداخل ایجاد کنند. برای تاثیر هرچه بیشتر، ضدعفونی کننده دست باید حداقل ۶۰ درصد الکل داشته باشد. برخی از محققان بیش از ۷۵ درصد الکل را توصیه می‌کنند. البته میزان الکل بالاتر نیز خودبه‌خود منجر به افزایش اثربخشی نمی‌شود. آب موجود در ضدعفونی کننده می‌تواند باعث جلوگیری از تبخیر سریع الکل شده و به این ترتیب ویروس برای مدت بیشتری روی دستان باقی بماند. از طرف دیگر، آب برای فرآیندی که عملکرد پوسته پروتئینی ویروس را مختل می‌کند ضروری است. بهترین انتخاب برای مایع ضدعفونی کننده چیست؟ احتمالا تاکنون با دستورالعمل‌های زیادی برای تهیه مایع ضدعفونی کننده دست مواجه شده‌اید. برخی از دستورالعمل‌های خانگی به حد ۶۰ درصد الکل نمی‌رسند. برخی دیگر نیز نیاز به کار کردن با مواد حاوی ۹۹ درصد الکل دارند. الکل ماده‌ای قابل اشتعال و فرار است (به سرعت تبخیر می‌شود) و چنین ماده‌ای برای کار و ذخیره‌سازی خطرناک است. استفاده از مواد ضدعفونی‌ کننده تجاری عاقلانه‌ترین گزینه‌ی پیش روی شما است. اگر به محصولات تجاری دسترسی دارید، ضدعفونی‌ کننده‌های دست گزینه مناسبی برای استفاده در بین زمان‌های شستشوی دستان با آب و صابون هستند. اگر دسترسی شما به آب و صابون محدود شده است نیز استفاده از ضدعفونی‌ کننده دست گزینه مناسبی به‌شمار می‌رود. حتما تاریخ انقضای درج شده روی بسته‌بندی را چک کنید، زیرا الکل حتی از ظروف دربسته نیز تبخیر می‌شود. شستن دست ها با صابون می‌تواند شما را به طور کامل از شر ویروس خلاص کند. اصطکاک حاصل از مالیدن دست‌ها به هم و خشک شدن آن‌ها بعد از آن کمک زیادی به پاک کردن ذرات ویروس از روی پوست می‌کند. ویروس کرونا، ویروسی کوچک است که در پنهان شدن در منافذ، از جمله منافذ پوست و سطوحی مانند چوب، مهارت دارد. چه از صابون استفاده کنید و چه از مواد ضدعفونی کننده دست، مهم است که دستان خود را حداقل به مدت ۲۰ ثانیه شسته و تمام گوشه و کنارها را بپوشانید.

تضعیف کرونا با صابون

ویروس کرونا نام خود را از "تاج" اطراف ویروس گرفته است. این تاج در واقع خوشه‌های پروتئینی جاسازی شده در سطح ویروس است. خوشه‌هایی که مسئول آلوده کردن بدن میزبان هستند، در یک غشای پروتئینی ریشه دارند. این غشا سپر محافظ ویروس است. این دقیقا همان نقطه ضعف ویروس کرونا است. هر نوع صابونی از شما محافظت می‌کند. طبیعی است که هنگام انتخاب صابون، تعدد گزینه‌ها سردرگم‌تان کند. اما وقتی صحبت از شیمی ماجرا می‌شود، همه صابون‌ها علیه ویروس کرونا کار می‌کنند. همین‌طور اگر دسترسی به صابون نداشتید، همه مایع‌های شستشو مانند مایع ظرفشویی نیز می‌تواند دستان شما را کاملا عاری از هرگونه میکروب کند. ولی حتما درنظر داشته باشید استفاده زیاد از مایع ظرفشویی می‌تواند برای پوست ضرر داشته باشد. مولکول‌های صابون دارای دو قسمت شیمیایی متمایز هستند: یک "سر" آب‌ دوست (متمایل به آب) و "دم" آب‌گریز (متنفر از آب). سر آب‌دوست به مخلوط شدن صابون با آب کمک می‌کند، در حالی که دم آب‌گریز می‌تواند با سایر مولکول‌های آب‌گریز مانند چربی ارتباط برقرار کند. چربی‌ها دسته‌ای از مولکول‌های بیولوژیک هستند که شامل روغن‌ها و دیگر انواع مولکول‌های چرب می‌شوند. خوشبختانه، بخش اعظم غشای ویروس کرونا از مولکول‌های چربی ساخته شده است. آن‌ها توسط فعل و انفعالات ضعیف شیمیایی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. دانشمندان تصور می‌کنند که دم آب‌گریز صابون می‌تواند این تعاملات ضعیف بین مولکول‌های چربی موجود در غشای ویروس را تضعیف کرده و آن را از هم بپاشاند. اگر ویروس قبل از پناه گرفتن در سلول میزبان ازبین برود، دیگر نمی‌تواند شما را بیمار کند. درست مانند دستگاهی که قطعات آن از بین می‌رود. سپس مولکول‌های صابون قطعات ویروس را که تمام دم‌های آب‌دوست آن‌ها رو به داخل قرار گرفته بود را احاطه می‌کنند. سرهای آب‌دوست رو به بیرون صابون باعث می‌شوند که تمام این قطعات در جریان آبکشی شسته شده و از دست شما جدا شوند. همان مولکول‌های چربی که ویروس را در غشایی محصور می‌کنند، باعث چسبیدن ویروس به چربی‌های پوست شما می‌شوند. استفاده از صابون برای شستن دست ها این فعل و انفعالات را تضعیف کرده و ذرات ویروس از طریق آبکشی شسته می‌شوند. این کاری است که آب نمی‌تواند به‌تنهایی انجام دهد.

استفاده از ضدعفونی کننده‌های الکلی برای ضدعفونی کردن دست ها

از ضدعفونی کننده دست مبتنی بر الکلی استفاده کنید که حداقل ۶۰٪ الکل داشته باشد. هنگام استفاده از ضدعفونی کننده دست، برای جلوگیری از خوردن سهوی الکل، به خصوص در مدارس و مراکز نگهداری از کودکان، بر کودکان کم سن و سال نظارت داشته باشید.

• به اندازه کافی ضدعفونی کننده روی دست خود بریزید تا تمام سطح آن را بپوشاند.
• دستان خود را آن‌قدر به هم بمالید تا احساس خشکی کنید (این کار باید حدود ۲۰ ثانیه طول بکشد).

تا پیش از خشک شدن دست‌ها، ماده ضدعفونی‌کننده را از روی دستان خود پاک نکرده و دستان خود را آبکشی نکنید؛ جدا کردن عجولانه ماده ضدعفونی کننده می‌تواند باعث ناقص ماندن چرخه شستشو شود.